Adviseren en inspecteren

De RSZ-inspectiediensten ondersteunen werkgevers en mandatarissen door hen te adviseren en te controleren bij de toepassing van de sociale wetgeving en het opstellen van hun aangiften.

Zo informeren ze werkgevers, werknemers, hun vertegenwoordigers of hun mandatarissen over de wetgeving, die voortdurend in beweging is. Voor een deel vervullen ze die informatieopdracht vanuit de provinciale kantoren. Raadpleeg de lijst van provinciale kantoren op de website van de RSZ.

Nieuw ingeschreven werkgevers bezoeken

De inspectiedienst van de RSZ voert systematische onderzoeken uit bij nieuw ingeschreven werkgevers. Een aanzienlijk aantal nieuw ingeschreven werkgevers krijgt systematisch na de indiening van een eerste kwartaalaangifte een bezoek van een sociaal inspecteur. Dit bezoek heeft een dubbel doel: zowel informeren als controleren.

In 2021 werden 663 onderzoeken afgesloten. De werkgevers die bezocht werden, situeerden zich in belangrijke mate binnen de bouw, de horeca, en de handel.

Deze onderzoeken geven de inspecteurs doorgaans een goed zicht op de problemen van startende werkgevers. Zo blijkt er nog steeds een grote behoefte te bestaan aan correcte informatie, die vaak verder gaat dan de specifieke bevoegdheden van de RSZ-inspecteurs. Zo krijgen de inspecteurs nog steeds heel wat vragen in verband met de verplichtingen rond het arbeidsreglement en gelegenheidsarbeid. De bevoegde inspectiediensten worden systematisch van deze vragen op de hoogte gebracht. Andere diensten uit het netwerk van de sociale zekerheid, zoals onder meer het Federaal agentschap voor beroepsrisico’s Fedris,worden dan weer in kennis gesteld van het ontbreken van een polis voor arbeidsongevallen of van andere verplichtingen.

Bij deze onderzoeken stellen de inspecteurs bij meerdere werkgevers die onder het toepassingsgebied vallen, vast dat ze nog altijd onvoldoende op de hoogte zijn van hun verplichtingen op het vlak van de aangifte van werken en hoofdelijke aansprakelijkheid – het zogenaamde ‘Artikel 30bis’.

Onregelmatigheden en inbreuken

Dankzij de onderzoeken hebben we in een vrij vroege fase onregelmatigheden op het gebied van aangevraagde doelgroepverminderingen blootgelegd. Zo vermijden we dat we aangiftes in een latere fase moeten blokkeren, of moeten rechtzetten met terugwerkende kracht.

Een aantal van deze onderzoeken hebben er ook toe geleid dat we het statuut van de aangetroffen personen (met name of ze al dan niet onderworpen waren aan de sociale zekerheid) tijdig in vraag konden stellen. Zo konden de interne diensten hierover sneller advies verlenen. Bovendien werden tijdens deze controles bij een zeer beperkt aantal werkgevers, meer bepaald 7, ernstige inbreuken (tewerkstelling van illegalen, niet-aangegeven werknemers...) vastgesteld, die dan aan de bevoegde gerechtelijke instanties werden gemeld.

Tot slot waren er ook nog werkgevers van wie de gegevens in het werkgeversrepertorium geschrapt of aangepast moesten worden.

Op verzoek van onze eigen diensten – maar ook van andere instellingen of van de gerechtelijke overheid – voeren we onderzoeken uit bij werkgevers. Een werkgever kan het voorwerp uitmaken van verschillende onderzoeken, die uitgaan van verschillende organisaties, instellingen of ook van werknemers. Het is dus mogelijk dat in hetzelfde jaar verscheidene onderzoeken over dezelfde werkgever worden afgesloten.

Onderstaande tabel geeft een overzicht van het aantal werkgevers en onderzoeken per gecontroleerde activiteitssector.

De volgende tabellen tonen het aantal werkgevers en onderzoeken per activiteitssector.

Er moet worden opgemerkt dat tot 2020 elk kwartaal waarvoor geen aangifte werd ingediend leidde tot een onderzoek bij de werkgever. Vanaf 2020 kan een onderzoek naar het niet indienen van een aangifte betrekking hebben op meerdere opeenvolgende kwartalen.

Resultaten van de onderzoeken

Als gevolg van onderzoeken bij werkgevers door de RSZ-inspectie zijn in 2021 voorstellen gedaan tot regularisatie van bijdragen voor een totaalbedrag van 100.400.000 euro. Het gaat hier niet om werkelijk geïnde sommen, maar om bedragen die de inspectie voorstelt om te boeken.

Openbare besturen maken maar zelden fouten ter kwader trouw. Afwijkingen zijn eerder het gevolg van de complexiteit van de wetgeving of het technische karakter van de socialezekerheidsaangifte. Goede informatie kan dus veel fouten voorkomen. Het persoonlijk contact tussen inspecteurs en personeelsdiensten draagt daartoe bij. Zowel de snel wijzigende reglementering als het personeelsverloop bij de lokale en andere openbare besturen maken een regelmatig contact noodzakelijk. Op het terrein detecteert en analyseert het Inspectieteam Openbare Besturen fouten en zoekt, waar nodig in overleg met de sociale secretariaten, naar oplossingen.

Op 1 januari 2022 waren er 1.857 lokale besturen in België. Dit aantal verandert trouwens voortdurend, want vooral in Vlaanderen zijn er veel herstructureringen: fusies van gemeenten, oprichting van welzijnsverenigingen (zorgbedrijven), hervormingen van de provincies, enz. Het Inspectieteam ‘Openbare Besturen’ heeft een belangrijke taak om de lokale besturen te coachen bij deze herstructureringen.

In de bestuursovereenkomst voor het jaar 2021 verbond de RSZ er zich toe om 20% van alle lokale besturen te controleren. In 2021 controleerden we 343 lokale besturen. De verificatie van de zogenaamde Capelo-zones, die nodig zijn voor de berekening van de pensioenen, maakte deel uit van deze controles.

Naast de lokale besturen zijn er ook nog 670 andere openbare besturen (kerkfabrieken uitgesloten). In 2021 organiseerde de Inspectie van de RSZ 27 controles bij deze groep.

Ondertussen hebben we in samenwerking met Smals en met de Directie van de Identificatie in de loop van 2021 ook verder werk gemaakt van het in kaart brengen van de verschillende types van niet-erkende dienstverrichters. Niet-erkende sociale dienstverrichters zijn mandatarissen die – in naam van en voor rekening van werkgevers – verplichtingen op het gebied van sociale zekerheid vervullen. Ze staan daarvoor in nauw contact met de instellingen van de sociale zekerheid.

We werkten een methodologie uit om ook niet-erkende dienstverrichters te selecteren. De bedoeling is om er gelijkaardige controles (met uitzondering van de financiële) te doen als bij de erkende. Die controles zijn gebaseerd op dezelfde indicatoren en subindicatoren van de kwaliteitsbarometer als bij de erkende sociaal secretariaten.

De sociale dienstverrichters zijn niet erkend door de minister en hebben dus ook niet dezelfde rechten als de erkende sociale secretariaten. In tegenstelling tot de erkende sociale secretariaten mogen ze niet de titel ‘sociaal secretariaat’ voeren, en ze mogen geen bijdragen innen.

Kantschriften

Een kantschrift is een geschreven stuk dat magistraten van het openbaar ministerie en onderzoeksrechters richten aan de politie en andere onderzoeksdiensten bij de overheid, bijvoorbeeld de arbeidsinspectie. In het kantschrift geven ze de opdracht om een onderzoeksdaad (ook wel: ‘onderzoeksverrichting’) uit te voeren.

Via deze kantschriften geven de magistraten van het arbeidsauditoraat, of soms ook onderzoeksrechters, informatie op basis van het administratief dossier. Andere diensten binnen de RSZ gebruiken ze ook om onderzoeken op het terrein of bijkomende inlichtingen te vragen.

De volgende tabel toont de evolutie van het aantal onderzoeken dat in de loop van 2021 na ontvangst van een kantschrift bij de RSZ werd opgestart (in hoofdzaak aan de Inspectiediensten van de RSZ):

Pro Justitia

De kernopdracht van de RSZ bestaat uit het inzamelen van administratieve gegevens en het innen van sociale bijdragen. Daarom benaderen we werkgevers vaak op een administratieve manier. Toch zijn er hoe langer hoe meer gevallen die eerder om een strafrechtelijke aanpak vragen.

In die gevallen stellen we ernstige inbreuken vast, of botsen we op een weigering van de werkgever om zijn situatie in overeenstemming te brengen met de wettelijk voorgeschreven regels – bijvoorbeeld door aangifte te doen van het loon dat hij verschuldigd is. Voor zulke inbreuken stellen we een pro justitia op die wordt doorgestuurd naar de arbeidsauditoraten.

De volgende tabel toont de evolutie van het aantal pro justitia’s en het aantal betrokken werknemers.

De volgende tabel toont het totale aantal inbreuken opgenomen in deze pro justitia’s. Een persoon kan voor meerdere inbreuken in eenzelfde pro justitia voorkomen.