Adviseren en inspecteren

Werkgevers ondersteunen

De RSZ-inspectiediensten ondersteunen werkgevers en mandatarissen door hen te adviseren en te controleren bij de toepassing van de sociale wetgeving en het opstellen van hun aangiften.

Zo informeren ze werkgevers, werknemers, hun vertegenwoordigers of hun mandatarissen over de wetgeving, die voortdurend in beweging is. Voor een deel vervullen ze die informatieopdracht vanuit de provinciale kantoren. Raadpleeg de lijst van provinciale kantoren op de website van de RSZ.

Nieuw ingeschreven werkgevers bezoeken

De inspectiediensten van de RSZ voeren systematische onderzoeken uit bij nieuw ingeschreven werkgevers. Een aanzienlijk aantal nieuw ingeschreven werkgevers krijgt systematisch na de indiening van een eerste kwartaalaangifte een bezoek van een sociaal inspecteur. Dit bezoek heeft een dubbel doel: zowel informeren als controleren.

In 2023 werden 1.114 onderzoeken afgesloten. De werkgevers die bezocht werden, situeerden zich in belangrijke mate binnen de bouw, de horeca en de handel.

Deze onderzoeken geven de inspecteurs doorgaans een goed zicht op de problemen van startende werkgevers. Zo blijkt er nog steeds een grote behoefte te bestaan aan correcte informatie, die vaak verder gaat dan de specifieke bevoegdheden van de RSZ-inspecteurs. Zo krijgen de inspecteurs nog steeds heel wat vragen in verband met de verplichtingen rond het arbeidsreglement en gelegenheidsarbeid. De bevoegde inspectiediensten worden systematisch van deze vragen op de hoogte gebracht. Andere diensten uit het netwerk van de sociale zekerheid, zoals onder meer het Federaal agentschap voor beroepsrisico’s Fedris,worden dan weer in kennis gesteld van het ontbreken van een polis voor arbeidsongevallen of van andere verplichtingen.

Bij deze onderzoeken stellen de inspecteurs, bij meerdere werkgevers die onder het toepassingsgebied vallen, vast dat ze nog altijd onvoldoende op de hoogte zijn van hun verplichtingen op het vlak van de aangifte van werken en hoofdelijke aansprakelijkheid – het zogenaamde ‘Artikel 30bis’.

Onregelmatigheden en inbreuken

Dankzij de onderzoeken hebben we in een vrij vroege fase onregelmatigheden op het gebied van aangevraagde doelgroepverminderingen blootgelegd. Zo vermijden we dat we aangiftes in een latere fase moeten blokkeren, of moeten rechtzetten met terugwerkende kracht.

Een aantal van deze onderzoeken hebben er ook toe geleid dat we het statuut van de aangetroffen personen (met name of ze al dan niet onderworpen waren aan de sociale zekerheid) tijdig in vraag konden stellen. Zo konden de interne diensten hierover sneller advies verlenen. Bovendien werden tijdens deze controles bij een zeer beperkt aantal werkgevers, meer bepaald 65, ernstige inbreuken (tewerkstelling van illegalen, niet-aangegeven werknemers...) vastgesteld, die dan aan de bevoegde gerechtelijke instanties werden gemeld.

Tot slot waren er ook nog werkgevers van wie de gegevens in het werkgeversrepertorium geschrapt of aangepast moesten worden.

Onderzoeken bij werkgevers uitvoeren

Op verzoek van onze eigen diensten – maar ook van andere instellingen of van de gerechtelijke overheid – voeren we onderzoeken uit bij werkgevers. Een werkgever kan het voorwerp uitmaken van verschillende onderzoeken, die uitgaan van verschillende organisaties, instellingen of ook van werknemers. Het is dus mogelijk dat in hetzelfde jaar verscheidene onderzoeken over dezelfde werkgever worden afgesloten.

De volgende tabel toont het aantal werkgevers en onderzoeken per activiteitssector.

Er moet worden opgemerkt dat tot 2020 elk kwartaal waarvoor geen aangifte werd ingediend leidde tot een onderzoek bij de werkgever. Vanaf 2020 kan een onderzoek naar het niet indienen van een aangifte betrekking hebben op meerdere opeenvolgende kwartalen.

Resultaten van de onderzoeken

Als gevolg van onderzoeken bij werkgevers door de RSZ-inspectie zijn in 2023 voorstellen gedaan tot regularisatie van bijdragen voor een totaalbedrag van 147.200.000 euro. Het gaat hier niet om werkelijk geïnde sommen, maar om bedragen die de inspectie voorstelt om te boeken.

Onderzoeken bij de publieke sector

Openbare besturen maken maar zelden fouten ter kwader trouw. Afwijkingen zijn eerder het gevolg van de complexiteit van de wetgeving of het technische karakter van de socialezekerheidsaangifte. Goede informatie kan dus veel fouten voorkomen. Het persoonlijk contact tussen inspecteurs en personeelsdiensten draagt daartoe bij. Zowel de snel wijzigende reglementering als het personeelsverloop bij de lokale en andere openbare besturen maken een regelmatig contact noodzakelijk. Op het terrein detecteert en analyseert het Inspectieteam Openbare Besturen fouten en zoekt, waar nodig in overleg met de sociale secretariaten, naar oplossingen.

Op 1 januari 2024 waren er 1.918 lokale besturen in België. Dit aantal verandert trouwens voortdurend, want vooral in Vlaanderen zijn er veel herstructureringen: fusies van gemeenten, oprichting van welzijnsverenigingen (zorgbedrijven), hervormingen van de provincies, enz. Het Inspectieteam Openbare Besturen heeft een belangrijke taak om de lokale besturen te coachen bij deze herstructureringen.

Naast de lokale besturen zijn er ook nog 678 andere openbare besturen en 1.450 kerkfabrieken.

In 2023 voerden we 437 controles uit bij openbare besturen. De verificatie van de zogenaamde Capelo-zones, die nodig zijn voor de berekening van de pensioenen, maakte deel uit van deze controles.

Toezicht houden op de erkende sociale secretariaten

Erkende sociale secretariaten zijn vzw’s die bestaan uit organisaties die de werkgevers vertegenwoordigen. Ze vervullen de patronale formaliteiten voor werkgevers die bij hen zijn aangesloten.

Een erkenning als sociaal secretariaat wordt toegekend of ingetrokken door de minister van Sociale Zaken. Die baseert zich daarvoor op een verslag van de inspectiedienst van de RSZ. Erkenning houdt voordelen in – zoals het exclusieve recht om de verschuldigde bijdragen van aangesloten werkgevers te innen – maar brengt ook verplichtingen mee. Het is op de naleving van die verplichtingen dat de inspectiedienst van de RSZ toezicht houdt.

Aantal werkgevers aangesloten bij een erkend sociaal secretariaat

Verdeling van aangesloten en niet-aangesloten werkgevers

In 2023 was 84% van de werkgevers aangesloten bij een erkend sociaal secretariaat (ESS).

Van de werkgevers die de Inspectie controleerde, waren er 42,30% aangesloten bij een erkend sociaal secretariaat.

Als gevolg van controles bij de erkende sociale secretariaten in 2023, werden nog 1.216 extra onderzoeken voortgezet bij werkgevers van wie ons geen aangifte had bereikt.

Het toezicht op de activiteiten van erkende sociale secretariaten krijgt concreet vorm via systematische controles. Bovendien controleren we de erkenning. Diverse andere controles gebeuren op verzoek van interne afdelingen of van derden. Tijdens de systematische controles wordt nagegaan of:

• erkende sociale secretariaten de informatie van de werkgever correct gebruiken om de sociale documenten en de aangiften op te stellen (technische controles),
• erkende sociale secretariaten de bedragen die de werkgevers aan hen hebben overgemaakt, correct en tijdig doorstorten aan de RSZ (financiële controles),
• de niet-ontvangst van aangiften niet te wijten is aan een onregelmatigheid van het erkende sociaal secretariaat (stilzwijgerscontrole) en
• erkende sociale secretariaten nog voldoen aan alle wettelijke voorwaarden voor erkenning (administratieve controles).

Aantal uitgevoerde onderzoeken bij erkende sociale secretariaten

In 2023 werden er globaal 7.435 onderzoeken uitgevoerd bij de erkende sociale secretariaten. De volgende tabel geeft een meer gedetailleerd overzicht per type van onderzoek.

Belang van de 'kwaliteitsbarometer'

Voor de verschillende onderzoekstypes (stilzwijgers-, technische, financiële en administratieve controles, en ook controles op de anomalieën) gelden specifieke indicatoren en subindicatoren. De uitwerking daarvan gebeurde enkele jaren geleden in nauw overleg met vertegenwoordigers van de Unie van erkende Sociale Secretariaten. Per controletype gelden minimale kwaliteitsnormen.

Sommige van de deelcontroles kunnen pas uitgevoerd worden nadat alle DmfA-aangiftes van een vorig kalenderjaar volledig verwerkt zijn.

Toezicht op de niet-erkende sociale dienstverrichters

Niet-erkende sociale dienstverrichters zijn mandatarissen die – in naam van en voor rekening van werkgevers – verplichtingen op het gebied van sociale zekerheid vervullen, maar ze zijn niet erkend door de minister en hebben dus ook niet dezelfde rechten als de erkende sociale secretariaten. In tegenstelling tot de erkende sociale secretariaten mogen ze de titel ‘sociaal secretariaat’ niet voeren en geen bijdragen innen.

We voeren bij de niet-erkende dienstverrichters gelijkaardige controles uit (met uitzondering van de financiële) als bij de erkende. Die controles zijn gebaseerd op dezelfde indicatoren en subindicatoren van de kwaliteitsbarometer van de erkende sociaal secretariaten.

Samenwerken met de gerechtelijke instanties

Kantschriften

Een kantschrift is een geschreven stuk dat magistraten van het openbaar ministerie en onderzoeksrechters richten aan de politie en andere onderzoeksdiensten bij de overheid, bijvoorbeeld de arbeidsinspectie. In het kantschrift geven ze de opdracht om een onderzoeksdaad (ook wel: ‘onderzoeksverrichting’) uit te voeren.

Via deze kantschriften geven de magistraten van het arbeidsauditoraat, of soms ook onderzoeksrechters, informatie op basis van het administratief dossier. Andere diensten binnen de RSZ gebruiken ze ook om onderzoeken op het terrein of bijkomende inlichtingen te vragen.

De volgende tabel toont de evolutie van het aantal onderzoeken dat in de loop van 2023 na ontvangst van een kantschrift bij de RSZ werd opgestart (in hoofdzaak aan de Inspectiediensten van de RSZ):

Pro Justitia

De kernopdracht van de RSZ bestaat uit het inzamelen van administratieve gegevens en het innen van sociale bijdragen. Daarom benaderen we werkgevers vaak op een administratieve manier. Toch zijn er hoe langer hoe meer gevallen die eerder om een strafrechtelijke aanpak vragen.

In die gevallen stellen we ernstige inbreuken vast, of botsen we op een weigering van de werkgever om zijn situatie in overeenstemming te brengen met de wettelijk voorgeschreven regels – bijvoorbeeld door aangifte te doen van het loon dat hij verschuldigd is. Voor zulke inbreuken stellen we een pro justitia op die wordt doorgestuurd naar de arbeidsauditoraten.

De volgende tabel toont de evolutie van het aantal pro justitia’s en het aantal betrokken werknemers.

De volgende tabel toont het totale aantal inbreuken opgenomen in deze pro justitia’s. Een persoon kan voor meerdere inbreuken in eenzelfde pro justitia voorkomen.