Grensoverschrijdende tewerkstelling beheren

De RSZ speelt een belangrijke rol op het vlak van de sociale zekerheid in een internationaal perspectief. Onze rol is om twee redenen versterkt:

• Het Belgische socialezekerheidsstelsel is gebaseerd op een gecentraliseerde organisatie van de instellingen.
• De RSZ is als enige Belgische instelling bevoegd voor het bepalen van de toepasselijke wetgeving voor werknemers en ambtenaren die grensoverschrijdend werken, en dit wereldwijd.

Waarover gaat het?

Grensoverschrijdende tewerkstelling heeft bijvoorbeeld betrekking op werknemers die:

• voor een tijdelijke opdracht naar een ander land gezonden worden dan dat waar ze gewoonlijk tewerkgesteld zijn (detachering), of
• gedeeltelijk actief zijn in verschillende landen (georganiseerde en geplande tewerkstelling op verschillende grondgebieden).

In elk van deze situaties bepaalt de RSZ onder welk socialezekerheidsstelsel deze werknemers vallen. Daarbij geeft de RSZ aan in welk land de werknemer moet worden onderworpen en daardoor ook in welk land de werkgever voor alle uitgeoefende activiteiten socialezekerheidsbijdragen moet betalen. Als de Belgische wetgeving van toepassing is, geldt er ook een formeel aspect. Dan wordt een A1-attest afgeleverd, conform de Europese socialezekerheidswetgeving, of een ‘Certificate of coverage’ op basis van bilaterale overeenkomsten afgesloten met landen buiten de EU.

Attesten aanvragen bij tewerkstelling in het buitenland

Werkgevers en sociale dienstverrichters moeten hun aanvragen voor tewerkstelling in het buitenland indienen via de beveiligde onlinedienst Werken in het buitenland (of 'WABRO', wat staat voor 'Working ABROad'). Na onderzoek bepaalt de RSZ de toepasselijke wetgeving en levert – indien nodig - het vereiste attest af voor grensoverschrijdende tewerkstelling binnen en buiten de Europese Unie.

Alle gegevens over buitenlandse opdrachten van werknemers die onderworpen blijven aan de Belgische sociale zekerheid worden op die manier verzameld en kunnen in WABRO worden geraadpleegd.

WABRO wordt regelmatig aangepast, om up-to-date te blijven met reglementaire wijzigingen, en om ervoor te zorgen dat de onlinedienst goed werkt en gebruiksvriendelijk blijft.

Evolutie van het aantal dossiers door de jaren heen

In 2023 heeft de RSZ 143.378 dossiers behandeld waarvoor een Europees A1-attest ‘toepasselijke wetgeving’ afgeleverd werd. Op de grafiek hieronder ziet u de evolutie van het aantal jaarlijks behandelde dossiers in de periode 2018-2023.

Het aantal verwerkte dossiers daalde tijdens de coronacrisis maar is nu opnieuw gestegen naar het niveau van voor de pandemie.

Modernisering van toepassingen voor grensoverschrijdende dossiers (‘Internationale Relaties’)

De Directie Internationale Betrekkingen (IBRI) werkt momenteel met twee eigen toepassingen: WABRO (van België naar het buitenland) en GOTOT IN (van het buitenland naar België).

De afgelopen drie jaar moesten de functionaliteiten van het project voor elektronische uitwisselingen tussen socialezekerheidsinstellingen binnen de EU (EESSI) worden geïntegreerd in deze twee toepassingen. Bovendien vereisen EESSI-uitwisselingen tussen lidstaten steeds vaker het gecombineerde gebruik van deze twee toepassingen.

In plaats van GOTOT IN, een verouderde toepassing, te vernieuwen, is het de bedoeling om één nieuwe toepassing te ontwikkelen die alle situaties (‘uit’ en ‘in’) kan behandelen. Dit volledig nieuwe programma kreeg de naam ALINE (Applicable Legislation International Employment).

In 2023 ging de analysefase van dit langetermijnproject van start.

De bepaling van de toepasselijke socialezekerheidswetgeving optimaliseren

Om de sociale rechten van grensarbeiders te waarborgen, werkt de RSZ nauw samen met de nationale socialezekerheidsinstellingen in België en in het buitenland. Het bepalen van de toepasselijke socialezekerheidswetgeving is namelijk een complexe oefening die specifieke werkprocedures en overlegprocessen vergt teneinde:

• een duidelijke en uniforme behandeling van individuele gevallen na te streven;
• de soms uiteenlopende standpunten van de buitenlandse instellingen en de grondslagen ervan beter te leren kennen en begrijpen, om zo de interpretatie van bepaalde regels te verfijnen;
• een Belgisch beleid en standpunt vast te leggen in een Europese en mondiale context, en
• de vertrouwensrelatie met onze collega’s in het buitenland te versterken om zo een optimale en betrouwbare expertise te verwerven.

Samenwerken op strategisch niveau

De RSZ neemt actief deel aan de ontwikkeling van de beleidsstrategie inzake grensoverschrijdende tewerkstelling op nationaal en internationaal niveau. We doen dit op verschillende manieren:

• samenwerking bij de voorbereiding van nieuwe regelgeving, de interpretatie en toepassing ervan;
• deelname aan verschillende werkgroepen van de Europese Commissie (op het gebied van de toepasselijke wetgeving en de afgifte van A1-attesten). Zo namen we in 2023 actief deel aan de sluiting van de Europese raamovereenkomst voor telewerken, die op 1 juli 2023 in werking is getreden, en hebben we de leidende rol van rapporteur van de werkgroep opgenomen. Deze raamovereenkomst maakt het mogelijk om in het kader van telewerk de sociale zekerheid te behouden in het land van de maatschappelijke zetel van de werkgever, in afwijking van de gewone Europese regels voor het bepalen van de toepasselijke wetgeving;
• medewerking aan de voorbereiding van het Belgische roulerende voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie van 1 januari tot 30 juni 2024, onder auspiciën van het coördinatieteam van de FOD Sociale Zekerheid;
• deelname aan de onderhandelingen over de verklaringen inzake de ‘toepasselijke wetgeving’ op grond van bilaterale overeenkomsten met staten buiten de EU (Certificate of Coverage);
• voorbereiding, als expert-adviseur, van rechtszaken die voor de Belgische rechtbanken en het Hof van Justitie van de Europese Unie aanhangig zijn gemaakt;
• vertegenwoordiging en actieve deelname aan de Commissie voor Goede Diensten (dossiers van personeel dat in België door diplomatieke zendingen wordt aangeworven).